Tarih boynunca Türk Dünyasında bilinmiş saygı duyulup, hatıraları hürmetle karşılanmış, Kırgızlarda Ayaz (Ayas) Ata, Kazaklarda Ayaz Ata, Özbeklerde Ayöz Bobo, Azerbaycan Türklerinde Şahta Baba, Tatarlarda Qış (Gış) Babay, Başkurtlarda Kış Babası adıyla anılan, milletine koruyucu, kollayıcı olmuş, dardan kalanları, dardan kurtarıcı misyonlar üstlenmiş kahraman Türk Ata’sı, Ayaz Ata’yı mı.?
Huzur, sağlık, başarı, hediyeler getirdiği safsataları anlatılan Hıristiyanların Noel Baba’sı, Papaz Aziz Nikolos, Bayram kutlama şekillerini mi?
Biz, Ayaz Dede’mizi analım, Narduğan Bayramını kutlayalım, kendi kültürümüzü yaşayıp yaşatalım: Artuklu Devleti hanedanlarından Eseddin Ayaz’ı, Bursa yöresinde isim yapmış vakıf eserleri bırakmış Osmanlı Paşası Ayaz Paşa’yı, Çorum yöresinde isim yapmış ve Ayaz köyünde bulunan türbesi günümüze kadar süre gelmiş Ayaz Dede adlı zati muhteremi analım; Mezarı köy arazisi içerisinde bulunan hakkında efsaneler anlatılıp, adak, dilek yeri olarak kabul edilen bu zati muhteremin torunları olan ve kendilerini Kuman (Kıpçak) boyundan olduğunu kabul eden Türk evlatları gibi…
Ankara/idari sahasında yurt tutmuş Ayaz Aşireti üyeleri, Adana Livası idari sahasında kurulmuş Ayas Kazası kurucuları, Maraş/Pazarcık Nahiyesi Ayasçayırı kışlağı ve Camusbel Nahiyesi Ayas kışlağı kurucuları, İçel/Karataş Kazası Güverek karyesinde 16 hanede, Sandevik karyesinde 27 hanede, Karıkürgüs karyesinde 82 hanede, Çekeli (Çekelyük-Armutviran) karyesinde 26 hanede, Çeriviran karyesinde 27 hanede, Bademviran karyesinde 39 hanede, Kabaşam karyesinde 40 hanede, Yarıkçavian karyesinde 44 hanede, Güvere, Yarıkçaviran, Hacı Alanı ve Sultan Alanı yaylağında 119 hanede, Adana/Yüreğir Nahiyesi idari sahasında 8 hanede ve Karaman/Turgut Kazası Kızılviran mezrasında 17 hanede yaşadıkları kaydolunan Ayaz Aşireti üyelerine ve Çankırı/Yapraklı İlçesi eski adı Kıpçak olan Kıvcak köyü kurucuları ile Orta İlçesi Kırsakal köyünde yaşayan Ayaz Aşireti üyeleri gibi…
Çorum merkezinde kurulmuş Şarkıyan ve Hacıkemal mahallesinde yaşamış Ayazoğlu sülale adı almış oymak, Ortaköy İlçesi Balcı köyünde Ayazlar sülale Tavukçu soyadı almış oymak, Ankara/Kalecik İlçesi Hasayaz köyü kurucuları, Sulakyurt İlçesi merkezi, Sarıkızlı köyü, Belçarsak ve Afşar köylerinde Ayaz sülale adı almış oymaklar, Kırıkkale/Ahili İlçesi merkezinde Ayaz soyadı almış oymak, Kırıkkale/Dinek Keskin’i Kazası Karalı karyesinde Ayazınoğlu sülale adı almış oymak, Delice İlçesi Cingeyli köyü, Büyükavşar ve Yeniyapan köyünde Ayaz sülale adı almış oymaklar, Çankırı/Ilgaz İlçesi Yukarıdere ve İn köyünde Ayaz adı almış oymaklar, Akçakent İlçesi Hasanali köyünde Ayaz adı almış oymak, Yozgat/Kadışehri İlçesi Ovacık köyünde Ayaz adı almış oymak, Akdağmadeni Kazası Ağcakışla köyünde Ayazoğlu sülale adı almış oymak, Ankara/Akyurt kasabası Büğdüz, Bozca ve Karayatak köylerinde Ayaz adı almış oymak, Kırşehir/Kaman İlçesi Savcılı kasabasında Ayaz adı almış oymak, Çorum İli Köprüalan köyünde Ayas soyadı almış oymak, Sungurlu İlçesi Sarıkaya köyünde Ayazoğlu ve Tatlı köyünde Ayaz soyadı almış oymaklar gibi Ayaz Ata’mızı soy, sülale, şehir, köylerimizde ata adlarını yaşatalım/tarihle bağlarımızı kopartmayalım.
Batı Anadolu’da Yörüklerin, Orta Anadolu’da Türkmenlerin yaşattıkları saya’ca törenleri gibi bu günleri bayram havasında geçirelim;
Kösem gitti dolamaca
Bıyığı battı bulamaca
Şimdi gelir görürsünüz
Güle güle ölürsünüz
Gibi günün anısına manilerimizi söyleyelim, bu günleri oyunlar çıkartıp, dağlarımızda, tepelerimizde bulunan dede çamı, ardıç baba, ulu çınar, yaşlı pelit-meşe, adak ağacı adı vererek kutsal saydığımız dallarımıza binlerce yıldan beri olduğu gibi yine adaklarımızı adayıp, dallarına çaput bağlayarak gün dönümümüzü ve yeni yılımızı kutlayalım.
Noel Baba’nın, barış, huzur, yoksullara yardım, çocuklara hediye getireceği safsatalarına kulak asmayalım. Onların getireceği barış ve huzuru Doğu Türkistan’da, Afganistan’da, Suriye’de, Libya’da, Filistin’den anlayalım..
Yardım konusunu öncelikle Yüce Tanrı’dan, Hz. Peygamber’den isteyelim, Ayaz Ata gibi kendi Alplerimiz, Erenlerimiz ve Çorum/Sungurlu İlçesi Kamışlı köyünden Bektaş-i dervişi (talipli) Aşık Veli gibi Bozkurtlardan bekleyelim.
Aşık Veli bir kış günü Kırıkkale, Çankırı, Çorum sınırları arası, kendi adıyla anılan dağ üzerinde türbesi bulunan Bektaş-i Şeyhi Tokuş Baba’ya ziyarete gitmiş. Ziyaret dönüşü Çukurlu köyü mevkiine gelince öylesine bir kar, fırtına başlamış ki, Aşık Veli yolunu izini kaybetmiş. Donmak, ölmek üzereymiş. Son nefes olarak eline sazını almış:
Kurulmuş otağın devranı gördüm
Hakka doğru giden kervanı gördüm
Aslan Fatima da imranı gördüm
Sultan Tokuş Kurtlarında arzum var.
Veli’m der her dertlerin dermanı
Meğer sende imiş aşkın fermanı
Yine senden gelir yaremin emi
Sultan Tokuş Kurtlarında arzum var.
…………………………………..
Diyerek, Tokuş Baba’nın darda kalmış insanları dardan kurtardığı kabul edilen Bozkurtlarından yardım istemiş. Aşık Veli’nin bu duası kabul görmüş, Tokuş Baba’nın Bozkurtları imdada gelerek yolunu göstermiş, dardan ve ölümden kurtarmış, denilmektedir.
Araştırmacı Yazar
İsmail UÇAKCI
Kaynakça:
İsmail Uçakcı, Oğuz Boyları, ŞECERE KİTABI, Bilgeoğuz Yayınları.
Uçakcı, Orta Anadolu Halk Kültüründe DEYİMLER VE HİKAYELERİ, Bilgeoğuz Yayınları.
Uçakcı, Bozok Yaylasında Kurulmuş Dulkadirli Türkmen Şehirleri SUNGURLU ve BOĞAZKALE İlçeleri, Bilgeoğuz Yayınları.