Ekrad-ı Lek, Lek-vanik, Çorum kürdü, Kozan Kürtleri, Oğuz Evlatlarını:
Çorum/ Budak-özü (Sungurlu), Alaca, Bayat, İskilip, Uğurludağ yöresi, Adana/Kozan, Kadirli yöresi, Kayseri/Develi, Zamantı, Yahyalı, Sarız, Tomarza yöresi, Çankırı/Şabanözü yöresi, Sivas/Yeniil, Şarkışla, Ziniski, Gürün yöresi, Bozok/Yozgat Kara Hisar-ı Behramşah, Sorgun yöresi, Kahramanmaraş/ Aladinek, Elbistan, Nurhak yöresi, Aksaray/Eskiil, Eyubili yöresi, Hısn-ı Mansur/ Besni yöresi, Niğde/Üçhisar yöresi, Malatya/Hekimhan yöresi, Nevşehir/Ürgüb yöresi, Kırşehir/Keskin, Kaman, Konur yöresi, Tarsus/Ulaş, Konya ve Karaman yöresinde kurulmuş yüzü aşkın köyde yurt tutmuş;
“Ekrad-ı Lek, Lek-vanik, Çorum kürdü, Kozan kürdü, Aliçul, Seyyidvend, Karmış, Benihuneyn, Hamidli, Cemeli (Çimeli), Akbaş, Hacılar, Karacalar, Kızılkoyunlu, Kırıntılı, Dayılı, Kıran, Halife Kethüda, Hızır Kethüda adıyla anılan Oğuz Türkmen Aşireti üyelerini.
Yaptıkları, Kürt bölge ve aşiretlerini gösteren haritalarını yalan yanlış bilgilerle Internet sitelerinde yer vermişler, böylelikle Orta Anadolu’nun en kalabalık aşiretlerinden olan ve Kanuni dönemine ait 200 Numaralı Tahrir Defterinde Bozulus Türkmenlerinden olduğu, 1610 yılına ait Mühimme Defterinde yine Türkmen taifesine bağlı oldukları belirtilen Türkçeden başka hiçbir ağız bilmeyen Lekleri kendilerinden saymışlar ve bölücülük emellerinde ustaca kullanmayı amaç edinmişlerdir.
18. Yüzyıl Zorunlu Rakka İskanı ile Suriye topraklarına sürgün edildiği anlaşılan aşiret üyelerinin bir kısmı Behil Nehri bölgesine, bir kısmı da burada yer kalmadığı için 624 çift ve buna bağlı 466 neferle Çitili Nahiyesine yerleştirildiği, ancak pek çok Türkmen Aşireti örneğinde olduğu gibi Leklerin de bu sürgün yerinden firar ederek Anadolu içlerine geri geldiği ve devlet tarafından bu günkü yurtlarına iskan edildikleri bilinen Oğuz Türkmen Aşiretini de sarmalına almışlar.
Oğuz Boyları Aşiret, Oymak, Cemaatler adlı kitabımızın Şecere baskısında ayrıntılı olarak değindiğimiz aşiretin Çorum ve Adana yöresini örneklemek gerekirse:
Adana/Kozan ve Osmaniye/Kadirli yöresinde Lek’ler, diğer bir ismiyle Kozan Kürtleri adı almış aşiret üyelerinin tarihte Ceyhan Nehri’nin sağ tarafı Kozan-İmamoğlu arasında kışladıkları ve Kozanoğullarının süvari askerlerini oluşturdukları belirtilir. Aşiret üyelerinin Kozan Kazası idari sahasında kurulmuş Aslanlı köyü, Havyalı köyü, Hacılar köyü, Üçdut köyü ve Hamam köyünde yurt tuttukları, bu köyler ve obalar yörede Kürt adıyla adlandırdıkları, köylülerinde biz Horasan Kürdüyüz diyerek bunu kabul ettikleri anlaşılmaktadır.
Genel Türkçe ve bölgesel ağızlarını çok iyi kullanan aşiret mensuplarından, Kozan İlçesi Aslanlı köyünden Aşık Omar (Ömer) 'ın Avşar, Mürseloğlu, Bektaşoğlu, Güveloğlu, Küçükalioğlu gibi aşiretleri ve beylerini Türk boyları, aşiretleri akraba göstermesi ve kendinin de Avşar Boyundan olduğunu vurgulaması Lek’vanik dolayı ile Kozan Kürdü Aşiretinin mensubiyeti konusunda kaynak bilgi oluşturmaktadır.
Delme dakma değel, evvelden ağa
Bal sumak çektirir solundan sağa
Umucuya verir atınan deve
Bektaşoğlu Kürt yeğeni değel mi.
* * *
Ah ediyor garaları görenler
Tütünün sündüğü yere dokuz atı salanlar
Üç tuğlu vezirden Duzzak lananlar
Mursaloğlu Kürt yeğeni değel mi.
* * *
Avşar gelip gerisine dönünce
Ördekli'de belli yurdu konunca
Hah demeden bin atlısı binince
Avşar Beğ Kürt yeğeni değil mi.
Çorum Kürtleri: Aliçul, Seyyidvend, Karmış, Benihuneyn adıyla obalara ayrıldığı anlaşılan aşiret üyelerinin yukarıda isimleri yer alan Çorum ve ilçelerine bağlı yaklaşık 50 köyde yurt tuttukları Osmanlı kaynakları ve alan araştırmalarından anlaşılır.
Budak-özü Kazası Sungurlu Kasabası şehir merkezinde 15 nüfusla, İncesu köyünde 15 nüfusla, Yukarıbeşpınar köyünde 52 nüfusla, Çulhalı köyünde 32 nüfusla, İmirli (Emirli) köyünde 43 nüfusla, Şingiller köyünde 20 nüfusla, Arifegazili köyünde 9 nüfusla, Karaçay köyünde 71 nüfusla, Tirkeş köyünde 22 nüfusla, Karaoğlu köyünde 24 nüfusla, Tuğlu köyünde 19 nüfusla, Kötübolatlı (Küçükpolatlı) köyünde 61 nüfusla yaşadıkları 1831 yılı Osmanlı kaynaklarından anlaşılır.
İskilip Kazası, günümüzde eski adı Kızılviran olan Uğurludağ İlçe merkezinde 160 nüfus, Aşılıarmut köyünde 111 nüfus, Yamadı köyünde 19 nüfus, Dut köyünde 18 nüfus, İskilip Kazası Yalakçay köyünde 38 nüfus, Çorum İli Karadonaayşe köyünde 66 nüfus, Cerit köyünde 26 nüfus, Salur köyünde 86 nüfus, Karabodun köyünde 66 nüfus, Osmancık Kazası Ağıroğlan köyünde 23 nüfus, Hıdırlık mahallesinde 5 nüfus ve Gemici mahallesinde 21 nüfusla yaşadığı 1840’lı yıllara ait kaynaklarda yer alır.
İskilip Kazası (Uğurludağ İlçesi) idari sahasında kurulmuş Cender karyesinde 57 nüfusla, Yamadıkebir karyesinde 15 nüfusla, Karaveli karyesinde 76 nüfusla, Üçoluk karyesinde 16 nüfusla, Köpeç karyesinde 30 nüfusla, Belkavakçiftliği karyesinde 41 nüfusla, İskilip Kazası Karaburun karyesinde 84 nüfusla, Yalakçayı karyesinde 50 nüfusla, Sungurlu Kazası Kızılcakışla karyesinde 60 nüfusla, Kötü karyesinde 22 nüfusla, Çorum yöresinde kurulmuş Çeltik karyesinde ? nüfusla, Hüseyin-Abâd (Alaca) Kazası Suludere karyesinde 29 nüfusla, Osmancık Kazası Ağıroğlançiftliği karyesinde 30 nüfusla yaşadığı 1840’lı yıllara ait kaynaklarda yer alır.
Çorum İli Tozluburun köyünde 7 nüfusla, Sukoyulan köyünde 161 nüfusla, İskilip Kazası (Uğurludağ İlçesi) Ambarcı köyünde 144 nüfusla, Yarımca köyünde 33 nüfusla, Bayat İlçesi Hacıbayram köyünde 14 nüfusla, İskilip İlçesi Süheylan köyünde 59 nüfusla, Çeltek (Eskiçeltek) köyünde 11 nüfusla ve Yerli köyünde 73 nüfusla yaşadığı, ayrıca adı geçen ilçeye bağlı Kızağlı, Kumçeltek, Boztepe, Yeniyapan, Pirli köylerinde de yaşadıkları 1840’lı yıllara ait Osmanlı kaynaklarında belirtilmektedir.
Bayat İlçesi eski adı Evci olan Cevizli köyü, Sungurlu İlçesi idari sahasında kurulmuş Espkıran (Beylice), Demirşeyh, Eskikışla köylerinde uzantıları bulunduğu anlaşılan aşiret üyelerinin Alaca İlçesi Kargın köyü, İskilip İlçesi idari sahasında kurulmuş Çukur köyü, Çorum merkez ilçe idari sahasında kurulmuş Tarhan, Delibekiroğlu, Kınık, Kalehisar, Pembecik köylerinde bazı oymaklar ve Deniz köyünde yaşayan Çorum kürdü sülale adı almış oymakların bu aşirete bağlı oldukları anlaşılır.
Aşiretin Çorum/Sungurlu İlçesi eski adı Eymir-Emirli olan İmirli köyü uzantısı şair Kulhızır ‘Nuh Ali Berk’ yazdığı Türk Olmak adlı şiirinde bu bölücü zihniyete cevabını vermiş;
Aslım Oğuz Ata özümüz Türk’dür
Oğul uşak gelin kızımız Türk dür
Kaderde tarih de yazımız Türk dür
Türk olmak şereftir onurdur bana.
* * *
Ana Türk Baba Türk birde Atatürk
Deva oldu deva derde Atatürk
Önder komutan bu Yurda Atatürk
Kürt olmak şereftir onurdur bana.
* * *
Avşar Türkmeniyiz İmirli köyüm.
Beylik bize miras bende bir beyim
Çorum İlimizdir Tahmazlar soyum
Fert olmak şereftir onurdur bana.
Diyerek aşireti, mensubiyeti ve Türk-Kürt konusunu dizelerinde yer vermiştir.
Güney ve Doğu Anadolu’da Yurt tutmuş “Kürt Beğdilisi, Kürtler Kayı, Kürt Döğer, Kürt Bayadı, Kürt Bayındır, Kürt Avşarı, Ekrad-ı Salur, Ekrad-ı Eymür, Ekrad-ı Karakeçili, Ekrad-ı Badılı, Ekrad-ı Bali (Şeyh Baliyanlı), Ekrad-ı Şadili (Koçgiri), Ekrad-ı Sinemli, Ekrad-ı Terkiyanlı (Türkanlı), Ekrad-ı Geyikli, Ekrad-ı Mamuklu, Ekrad-ı Kavili, Ekrad-ı Rişvan, Ekrad-ı Karacakürt, Ekrad-ı Laçin, Şambayatı, Esen, Abdallı, Atmalı, Sinemli, Kılıçlı, Çakırlı, Alpagut, Alan, Balaban Ekrad-ı, Savlu, Köçekli-Küçüklü, Ekecik, Keşanlı, Şerefettinli, Saru Saltuk, Ekrad-ı Şeyh Hasanlar, Okçu-Okciyanlı, İzzettinli, Karaca, Kuşçu, Topuz, Dokuz, Kozan Kürdü, Ekrad-ı Lek, Çorum kürdü, Milli (Melikanli,-Melekenli), Kaçar, Ağcakoyunlu, Cerit, Tat-Tatlı, Kurman, Tülek, Karagül, Kürt Mihmatlı, Bahtiyar, Uluyörük, Barak, Berendi, Akkoyunlu, Karakoyunlu, Harzemli, Komanlı, Botan, Hormekli (Harzem), Seyyidvend, Geyikli, Mukaddem, Davudoğlu, Tomluca, Şavlu, Seçen (Saçan), Karaca Kürt, Ağviranlı, Kamer Uşağı, Alatürk, Mamager, Baba Mansur (Mansuri) Maksutlu, Yağmurlu, Karabaş, Çadırlı, Hacılı, Modanlı, Kalfan, Okçiyanlı, Sindaka, Sarısindili, Sinkan, Ertuşi (Ertaş), Adıyaman, Jirki, Şefaatli, Havidi, Revandi, Canbeğ (Canbek-Cihanbeğ), Ulus, Becaganlı, Zirkanlı (Zeyveli), Hemvent) Yarçekanlı, Herdili (Herdi), Japovalı, Cerrah, Direghanlı (Dirijanl)ı, Koyunlu” gibi adlarla anılmış bölge ağızlarından Kurmançi ve yahut Zaza ağızlarıyla konuşup Kürt adıyla adlandırılmış Oğuz Türk Aşiretlerinden sonra bizim Orta Anadolu kökenli Kürt adı almış Oğuz Aşiretini sarmalına almışlar.
Yalan yanlış bilgilerle tarihten bi haber aşiret üyelerinin kafalarını karıştırmayı ve bölücü emellerinde kullanmayı amaç edinmişler.
Ayrıntılı ve kaynak bilgi, Bilge Oğuz Yayınları arasında yayın hayatına geçirdiğimiz Oğuz Boyları; Aşiret, Oymak, Cemaatler, arlı eserimizin Şeçere baskısına verilmiştir. Bakınız.
Araştırmacı Yazar
İsmail UÇAKCI