Yaşanılan yerin veya doğulan şehrin tarihi ve kültürel birikiminin bilinmesi ve farkında olunması aidiyet hissinin güçlenmesine ve bireyin kendini oralı olarak ifade etmesine yardımcı oluyor. Bireyin yaşadığı ve/veya doğduğu şehri iyi tanıması, söz konusu şehrin iyi tanıtılması bakımından da önemli yararlar sağlıyor. Örneğin konu Çorum ise, Çorumun tarihi ve kültürel birikiminin ne kadar önemli ve değerli olduğunu bilmek; “Evet ben Çorumluyum, Çorum’u çok severim çünkü…” demeyi güçlendiriyor. Dolayısıyla şehrin tanıtımına önemli katkılar sağlayabiliyor. Üniversiteye başladığımız seksenli yıllardan beri memleketim Güzel Çorum’un dışında yaşayan biri olarak, Çorumla ilgili olarak güzel gerçekler ve güzel olmayan rivayetler, duyageldik. Tüm konuşmalarımızda da yüksek özgüvenle güzelliklerin Çorum’a ait olduğunu diğerlerinin ise pek çok yerleşim yerine yönelik asılsız ve abartılı öykülerde de olduğu gibi dedikodudan ibaret olduğunu belirttik ve sonrasında güzel Çorum’un tarihi ve kültürel derinliğinden, kadim kültürümüzün çok önemli bir durağı olduğundan söz ettik ve söylediklerimiz saygı ve sevgiyle karşılandı.
Buna göre Çorum’da uzun yıllar yaşamak veya kalmak güzel Çorum’u tanımak ve anlatmak için yeterli olamıyor. O halde kısaca; güzel Çorum’u önce Çorumlulara ve Çorumda yaşayanlara tanıtmak gerekiyor…
Sivil İnisiyatif
Günümüzde tüm dünyada sivil toplum kuruluşları pek çok alanda çok önemli işlevler üstlenmiş bulunuyor. Sivil inisiyatif “gönüllülük ve toplum yararı” gibi büyük bir gücü arkasına alıyor. Güzel Çorum’da da yüz kadar fikir ve mesleki alanda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu bulunuyor. Bu önemli sayısal varlık, bir yandan güzel Çorum’un tanınması ve tanıtılması adına yarar sağlayabilecek çok önemli bir güç olarak ortada bulunurken, diğer taraftan özellikle Çorum kültürü ve değerlerinin korunması ve geliştirilmesini temel görev olarak üstlenen sivil toplum kuruluşlarının varlığı ile büyük anlam kazanıyor. Tabii burada farklı yönleriyle güzel Çorum’u kucaklayacak bir şemsiye yapının(platform) oluşturulmasına ihtiyaç bulunuyor. Bu yapının güzel Çorum'u, Çorum tarihini, kadim kültürünü iyi tanımayan kent merkezinde yaşayanlarla birlikte özellikle güzel ilçelerinde doğup büyüyen değerli insanlarımıza da bütünüyle güzel Çorum’u tanıtmayı ve dışarda da temsil etmeyi görev edinmesi gerekiyor. Aynı şekilde; aidiyet duygusunu güçlendirmek için sivil toplum kuruluşları yanında kamu ve özel kuruluşlara da önemli görevler düşüyor. Özel sektörün sosyal sorumluluk projeleriyle ve kamu da ise, Üniversite, Kültür ve Milli Eğitim Müdürlükleri, Belediye gibi birimlerin öncelikle "Çorum'u Çorumlulara, Çorum’da yaşayanlara tanıtma" sürecini daha etkin hale getirmek üzere çaba içerisinde olması gerekiyor.
Çorum’u Dünya tanıyor!
Nasılsa “Dünya’nın Merkezi” Güzel Çorum’u Dünya tanıyor, bizim tanıtmamıza ne gerek var! diye düşünülebilir. Ancak bunun kolaycılık ve derinlikten uzak bir değerlendirme olduğunu görmek gerekir. Esas olan "Çorum’u Dünya’nın tanıyor olmasından ziyade; Çorum’da yaşayanların yeterince tanımıyor olması önemli bir gerçeklik olarak ortaya çıkıyor…
Tarihsel zenginlik bakımından Dünya’daki ender yerleşim yerlerinden biri olan Çorum’un değerini ortaya çıkaracak bazı sorular sorulabilir.
Örneğin:
- Çorum, dünya genelinde Kahire kadar tanınmakta mıdır?
- Hitit Kralı 3. Hattuşuli Mısır Firavunu 2. Ramses kadar tanınmakta mıdır?
- Boğazkale (Hattuşaş) nerededir ve Hattuşa Mısır Piramitleri kadar tanınmakta mıdır?
- Dünya’nın ilk yazılı barış antlaşması kimler arasında yapılmıştır?
- Anadolu’da Türk İslam dönemi ne zaman başlamıştır?
- Selçuklular döneminin en önemli eserleri içerisinde neler vardır?
- Osmanlılar döneminin en önemli eserleri içerisinde neler vardır?
- Milli Mücadele döneminde Çorum’un önemi nedir?
- İstiklal Savaşında en fazla şehit veren illerden biri olan Çorum kaçıncı sıradadır?
- Ve pek çok soru…
İşte güzel şehrimizle ilişkili bu sorulara cevap vermek için; okumak, dinlemek ve gezmek gerekiyor. Bu amaçla tüm Çorumlular ve Çoruma ilgi duyanlar konuyla ilgili yeterli bilgi birikimine ulaştırılmak üzere hedef kitle olarak belirlenebilir, ilgili konuların öğretilmesi üzerinde durulabilir ve Çorum’u Çorumun değerleri üzerinden tanıtmak üzere gönüllü büyük bir kitlenin oluşturulması yönünde bir inisiyatifin oluşması sağlanabilir. Kuşkusuz oluşturulan inisiyatif farklı öğretim teknikleri ve süreçleri çalıştırarak amaca hizmet edecek sonuçlar almaya muktedir olacaktır.
Bazı Önemli İpuçları
Çorumun tanınırlığı ve kültürü il ilgili bazı bilgileri özetle paylaşmak gerekirse;
1. Hitit Dönemi tanıtımda kullanılabilecek en önemli konuların başında yer almaktadır. Hititler ile Mısırlılar aynı çağda dünyanın en büyük devletleri olarak karşılıklı rekabet içinde olmuşlar, tarihin ilk yazılı barış antlaşmasını karşılıklı imzalamışlardır. Burada tarihte ilk yazılı barış antlaşmasının yapıldığı yer teması önemlidir. Yine Kadeş Savaşı, Hititler ile Mısır arasında yapılmış ve tarihte en fazla savaş arabasının kullanıldığı bir savaştır. M.Ö. 1274 yılında yapılan savaş sonunda, Hititler ve Mısır arasında tarihin bir savaş sonrasında yapılan “tarihin ilk yazılı barış antlaşması”olarak, Kadeş antlaşması Mısır firavunu II. Ramses ile Hitit kralı III. Hattuşili arasında MÖ.1269 yılında imzalanmıştır. Kadeş antlaşmasının Boğazkale( Hattuşa)’da bulunan çivi yazılı tabletinin büyütülmüş kopyası New York’ta Birleşmiş Milletler Binasında asılıdır.
2. Selçuklu Dönemi de en az Hitit dönemi kadar önemlidir. Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah’ın Danişmend Beyi olan Ahmet Gazi, Amasya’yı aldıktan sonra Çorum’u da almak için Çavlı Bey’ini görevlendirmiştir. Prof. Dr. Faruk SÜMER'in araştırmalarından yapılan tespitlere göre; XVI. Yüzyılda, Amasya, Canik (Samsun), Çorum, Karahisar-i Şarki, Kastamonu, Kengiri (Çankırı), Sivas ve Trabzon sancaklarındaki yer adları incelendiğinde, Yirmidört Oğuz Boyunun 21’i yerleşmiştir. Bunlar; Kayı, Bayad, Kara-Evlu, Yazır, Döğer, Todurga, Afşar, Kızık, Beğ-Dili, Karkın, Bayındır, Çavundur, Çepni, Salur, Eymür, Ala-Yundlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva ve Kınık boylarıdır. Bölgede bu boylara ait 268 yer adı bulunmaktadır. 1174 yılına kadar bağımsız olan Danişmend Beyliği, Anadolu Selçuklu Sultanı II.Kılıç Arslan tarafından yıkılarak toprakları Anadolu Selçuklu Devletine katılmıştır. Danişmendliler zamanında Anadolu’nun büyük bir kısmı Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilmiştir. Ancak Haçlı ordularının Ankara’ya yürümesi üzerine, Ankara Emiri olan Fetih Han Çorum Sancağına çekilmek zorunda kalmıştır. Çorum’un Anadolu Selçuklu Devleti’nin yönetimine katılması I.Kılıç Arslan zamanında olmuştur. Haçlılarla Çorum yakınlarında savaş yapılırken Çorum Beyi olan Obruna’nın Kılıç Arslan’a sığınmış olduğu ve şimdiki Çorum Kalesinin I.Kılıç Arslan tarafından yaptırıldığı değerlendirilmektedir. Çorum’un I. Kılıç Arslan tarafından alınması Danişmendliler ile aralarının açılmasına neden olmuştur. I.Kılıç Arslan’dan sonra Anadolu Selçukluları zamanında Çorum giderek gelişmiş olup, 1200 yılına ait bir tutanakta Camii Kebir (Ulu Camii) Pazar Camii, Abdi bey Camii Defterdar Camii, Burhan Kethüda Camii ayrıca Süleyman ağa Kütüphanesi’nin bulunduğu görülmektedir. II.Gıyasettin Keyhüsrev döneminde (1237-1245) Çorum yönetim bakımından serleşkerlik (Bölge Komutanlığı) şekline dönüşmüştür.
3. Çorum kadim bir Osmanlı şehridir ve Osmanlı dönemine ait çok önemli eserler bulunmaktadır. Çorum İlhanlı Devletine 1308’ de bağlanmıştır. Kadı Burhanettin Osmanlılara karşı Karamanoğulları ve Kastamonu Emirleriyle üçlü anlaşma yapmıştır. Anadolu’da Türk siyasi birliğini kurmak isteğiyle hareket eden Yıldırım Beyazıt, önce Kastamonu Emiri Süleymanı yenerek Kadı Burhanettin’den Osmancık’ın teslimini istedi. Bugünkü Kırkdilim yöresinde yapılan savaşı Kadı Burhanettin kazandı (1392). Bir süre sonra Yıldırım Beyazıt kendisine taraftar beylerin yardımlarıyla Çorum, İskilip ve Osmancık’ı ele geçirdi. Ve Kadı Burhanettin Sivas’a çekilmek zorunda kalmıştır.
4. Ankara Savaşı sonucunda (1402) Yıldırım Beyazıt’ın kurmuş olduğu siyasi birlik bozulmuştur. Timur himayesinde Amasya’da egemenliğini yürüten Çelebi Sultan Mehmet zamanında Çorum, yine Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Bu durum Cumhuriyet yönetimine kadar devam etmiştir.
5. Gazi Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı sırada ülkenin içinde bulunduğu karışık ortam Çorum’da da yaşanmaktaydı. Bu dönemde Çorum Ankara’ya bağlı bir sancaktır. Atatürk Erzurum Kongresini yaptıktan sonra, kongre yapmak üzere Sivas’a geldiği sırada, Çorum Sancağından Sivas Kongresine katılmak üzere, Mehmet Tevfik Efendiyle (Çorum Lisesi Öğretmeni olan) Dursun Bey temsilci olarak gönderilmiştir. Mustafa Kemal’ in her sancaktan beş kişi seçilmesine dair genelgesine uyularak Çorum’dan seçilen beş kişi, ilk T.B.M.M.’ ni kurmak üzere Ankara’ya gönderildiler. Bu sırada Çorum’a Mutasarrıf Vekili olarak Haymana Kaymakamı Cemal Bey atanmış ve Çorum’a gelişinden bir gün sonra Ankara’da T.B.M.M. açılmıştır. Milli Mücadele hareketinin başlangıcı ve en zor zamanında Çorum bir taraftan Çapanoğullarının, öte yandan Pontusçuların tehdidi altında bulunmaktadır. Çorum halkının Milli Mücadele hareketine bağlılığı sayesinde, Çapanoğulları isyanı daha fazla genişlemeden söndürülmüştür.
6. Çorum Milli Mücadelede en çok şehit veren iller arasında ilk sıralardadır. Merkez ve ilçelerinden İstiklal Savaşına katılan 1510 kişi İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.
7. Çorum, ülkemiz adına Kore Savaşına asker gönderen en önemli iller arasındadır.
8. Çorum, Kıbrıs Barış Harekatı’na asker gönderen en önemli iller arasındadır.
Kaynaklar:
•http://www.hittites.info/history.aspx?text=history%2fEarly+Late+Empire.htm
• http://www.frmtr.com/tarih-ve-inkilap-tarihi/2402919-kades-savasi-ve-kades-antlasmasi-onemi.html
• http://www.anistor.gr/english/enback/m993.htm
• http://www.allaboutturkey.com/kades.htm
• http://www.historynet.com/battle-of-kadesh.htm
• http://images.google.com.tr/images?sourceid=navclient&rlz=1T4ADBS_enTR321TR322&q=kade%C5%9F+antla%C5%9Fmas%C4%B1&um=1&ie=UTF-8&ei=2MCKSsnbIMKOsAagi6HUDg&sa=X&oi=image_result_group&ct=title&resnum=11
• http://www.kampusula.com/smf?topic=2901.0
• http://selsil.blogspot.com/2005/04/lojistik-kade-sava.html
• Özçatalbaş, O., 2009. Çorum’u değerleri üzerinden tanıtmak. Çorum Hakimiyet Gazetesi, 12/12/ 2009.
• www.hamam1573.ile.biz , https://sites.google.com/site/hamam1573/