Gut genetik ve/veya çevresel faktörler nedeniyle kanda ürik asit düzeyinin yükselmesi, eklemlerde ve böbreklerde birikmesi ile oluşan bir hastalıktır.
Hipokrat bu hastalığı ‘kralların hastalığı’ ve ‘hastalıkların kralı’ olarak tanımlamıştır. Gut beslenme şekli ile alakalı olsa gerek zengin ve yetenekli kişilerde görülmektedir. Örneğin Floransa’da yaşamış burayı sanatsal açıdan zirveye taşımış ve yüzyıllarca burada hüküm sürmüş Medici ailesi fertlerinin çoğunda bu hastalık görülmüştür. Hatta bu aileye mensup Pierro de Medici’nin gut yüzünden öldüğü ve lakabının ‘Gut Pierro’ olduğu anlatılmaktadır. Bunun dışında Newton, Darwin, Benjamin Franklin ve çok sayıda Osmanlı padişahının gut hastalığından muzdarip olduğu bilinmektedir.
Yani zengin hastalığı olarak bilinen gut genetik yatkınlığı olan ve varlıklı oldukları için proteinden zengin beslenen kişilerde görülmektedir.
Gut hastalığı genellikle erkeklerde görülür. Kadınlarda çok çok nadir olup menopozdan sonra ortaya çıkar.
Bu hastalıkta kanda miktarı artan ürik asit sodyum ile birleşerek ürat kristallerini oluşturur. Ürat kristalleri eklemlerde ve böbrekte birikerek hastalık belirtilerini oluşturur. Hastalık ataklar şeklinde seyreder.
Eklemlerde biriken ürat kristalleri eklemlerde ağrı, şişlik, sızı ve yangıya neden olur. Bu şişliklere ‘tofus’ adı verilir. En çok ayak başparmağı eklemi tutulur. Eklemlerdeki ağrı gece uykudan uyandıracak kadar şiddetli olabilir.
Oluşan ürat kristalleri böbrekte de birikebilir ve böbrek taşlarına neden olur.
Hastalığın tanısı klinik bulgular ve laboratuar testleri ile konulur. Normalde ürik asit miktarı 100 ml kanda 3-7 ml’dir. Gut hastalarında bu düzey 7’nin üzerindedir. Aynı zamanda bu hastalarda idrar ile atılan ürik asit miktarı da yüksek bulunur. Ayrıca özellikle atak döneminde olmak üzere sedimentasyon dediğimiz kırmızı hücre çökme hızı ve enfeksiyon belirteçleri artmış bulunur. Eklemden alınan sıvının mikroskop altında incelenmesi ve ürik asit kristallerinin görülmesi ile kesin tanı konulmuş olur. Radyolojik olarak çekilen grafiklerde eklemlerde ve kemiklerde guta bağlı aşınmalar görülebilir.
Gut tedavisinde öncelikle eklemlerde biriken ürik aside bağlı ağrı ve yangıyı gidermek için antienflamatuar ilaçlar kullanılır. Ayrıca vücutta biyokimyasal olarak ürat oluşumunu azaltan ve idrardan ürat atılımını arttıran ilaçlar ile tedavi edilir.
Bu hastalara yeterli miktarda ama proteinden zengin olmayan bir beslenme şekli önerilir. Sakatat, kırmızı et, deniz ürünleri kaçınılması gereken gıdalardır. Bu hastalar şişmanlık var ise zayıflamalı ve sıvı alımını (günlük maksimum 2 lt olacak şekilde ) arttırmalıdır. Alkol, aspirin, ürk asit düzeyini arttırabilecek ilaçlardan uzak durulmalıdır. Ağır olmayan yürüyüş şekline egzersizler yapılabilir.