Tarihte Kalender Karaca Kürt Baba ve Bektaş-i Vakıfları tarafından yapıldığı ve yörede Hasan Dede, Ali Baba adıyla ünlendiği, 1935’li yıllarda Köy Enstitüleri tarafından çiftçiye ücretsiz çubuk fidesi dağıtılıp, dikilme, budama, belleme, sulama gibi bakım işlerinin belleten adı verilen eğitmenler tarafından yapılarak yörede yaygınlaştığı bilinen üzüm bağcılığı.
Kır-Şehri, Kırıkkale, Ankara yöresinde Hasan Dede, Çorum, Çankırı, Yozgat yöresinde Ali Baba üzümü, diye ün yapmış olan yöre şehir ve köy arazilerinin önemli bir bölümünde yapılan ve insanların önemli bir geçim kaynağını oluşturan üzüm bağlarının 1975’li yıllardan itibaren köyden şehre göçlerle bakımsızlıktan, ismi bilinmeyen ve tedavisi yapılamayan hastalıklardan kurumasıyla yok olmuştur.
Bağların kurumasıyla Kırşehir yöresinin Akıllı Pekmezi, Kaman ceviziyle yapılan sucuğu, Ankara yöresinin Kalecik Karası, Çorum ve Yozgat yöresinin Höke bağları Ala üzümü, Sungurlu ve Boğazkale Şarapları, Kırıkkale yöresinin Hasan Dede üzümleri yok olmuş, Bağ kesme adı verilen tören nitelikli kültürel etkinlikleri işlenemez olmuştur. Dolayısıyla yörenin önemli bir geçim kaynağını oluşturan üzüm bağcılığı unutulmak ve yok olmak üzere halk kültüründe yerini almıştır.
Kırşehir yöresine atfedilen Akıllı pekmez ve Pekmez akıllı hikaye ve ilentileri, Höke bağları ala üzümü için söylenmiş türküler, Kalecik karası için anlatılan şifalı sözler, Hasan Dede bağları için yakılan destanlar söylenmez olmuştur.
Unutulmak ve yok olmak üzere olan yörenin bu kültür unsuruna ilişkin pek çok yöre insanı gibi bende üzülürken, gönlümü ferahlatan bir olayla karılaştım. Kırşehir/Dedeli Köyünden Hacı Ahmetli Türkmen Aşireti üyesi, diğer bir anlatımla Avşar delikanlısı bir okurum çam sakızı çoban armağanı düsturu ile bana kargo ile bir çıkı yollamış.
Yollamış ama.!
Sani ki bana inceden bir mesaj var çıkısı içerisinde: hediyenin ismi, markası, fiyatı önemli sayılmaz Türk kültüründe elbet ama, çıkı içerisinde gönderdiği Akıllı Pekmez adlı bir işletme ve markaya ait saz minyatürü şeklinde cam şişe içerisinde ambalajlanmış kara pekmez. Kalbur, kasnak minyatürü şeklinde bir ahşaba ambalajlanmış Kaman cevizi ile yapılmış üzüm sucuğu.
Yani, Kırşehir’le özleşmiş pekmez ve Akıllı pekmez ismi, pekmezin konulduğu cam kavanozun yine Kırşehir’le özleşmiş ozanlık geleneğini anımsatan saz minyatürü ile yapılmış olması. Ceviziyle ün yapmış Kaman cevizi karışımla pekmez sucuğunun ambalajında yine Kırşehir yöresinde yaygın bir nüfusa sahip olan Abdal Türkmenlerinin ata mesleği olan kalbur, kasnak motifinin kullanılmış olması anlatmak istediklerini özetlemiş gibi geldi.
Avşar delikanlısı Güray Galip Tekeli’nin mesajını aldık. Oğuz Türkmen yurdu Kırşehir sadece tarihi boyutuyla, diğer bir anlatımla yetiştirdiği Kalender Karaca Kürt Baba, Ahi Evran, Şeyh Ede’bali, Cavlak Baba, Bali Şeyh, Eflak Baba, Caca Bey, Aşık Paşa gibi Anadolu Alp’lerinin günümüze bıraktığı maddi kültür eserleriyle de anılmalıdır…
Bu meyanda:
Kırşehir yöresinin tarih, kültür ve ekonomik konularının güçlenmesi kır toprakların tekrar üzüm bağcılığı ile yeşillendirilip, Alpler yurdu, erenler diyarının tarihi konumuna katkı sağlayan Avşar balası gencimize ve Akıllı Pekmez markasını yaratarak firmasını oluşturan, dolayı ile Orta Anadolu’nun unutulmak ve yok olmak üzere olan üzüm bağcılığı kültürünün tekrar canlanmasında çaba sarf eden işletme sahibini gelecek nesilleri şükranla anacaklardır.
Dilerim bu uğraş ve çabaları devletin tepesindekiler görür, Orta Anadolu bozkırlarına gelince insanların tepesine çay ve kahve atma yerine üzüm çubuğu fidesi atarlar. Dilerim genel idare 1935’li yıllarda Köy Enstitüleri örneğini görür, vatandaşa makarna yerine bağ çubuğu verir, dilerim belediyeler görür park, bahçe, hela açılışlarında insanların tepesine havai fişek yerine bağ çubuğu atarlar, dilerim TRT televizyonları görür, Afrika ülkelerine ayırdıkları bütçe ve yayın sürelerini bu Kır topraklara ayırır Anadolu insanına birazda olsa katkı yapmaya çalışırlar.