Yağıbasan Medresesi, Danişment Beyliği’nden Nizamettin Yağıbasan’ın Tokat ve Niksar’da yaptırdığı iki medrese. Tokat'ta bulunan Yağıbasan medresesi Çukur Medrese olarak da biliniyor.
Tokat'ta bulunan Yağıbasan Medresesi müze olarak işlev kazandırılırken, Niksar ilçesinde bulunan Medresenin boş durumda olması görenleri üzüyor. Niksar kalesi içinde bulunan medreseyi gezmeye gidenler beklemedikleri manzara ile karşılaşıyor. Medrese daha önce bir şehir müzesi iken odalarına Niksar kültürüne hizmet etmiş bazı kişilerin isimleri verilmişti. Günümüzde ise odaların üzerinde yazılı isimlere ait oda da birşeyler görmeyi umanlar gözlerine inanamıyor.
Odaların içinde koltuk ve masa sandayeler sizleri karşılıyor. Medreseyi gezenler bu durumu garipsiyor.
2021 yılında medreseyi gezen Yazar İhsan Fazlıoğlu'da TRT’deki programının çekimi için Tokat’a gitmiş ve Niksar’daki “Yağıbasan Medresesi’ne de” uğrayıp, oranın halini yazmıştı. İşte İhsan Fazıloğlu'nun da dikkat çektiği o sözler: “15 Eylül Perşembe günü Niksar muhafızı Danişmend Hüseyin Şahin’in rehberliğinde Ulu hükümdar Danişmend Ahmed Gazî’nin türbesini ziyaret ettikten sonra NİKSAR YAĞIBASAN MEDRESESİ’ne geçtik. Danişmend Ahmed Gazi’nin adının verildiği oda ise şimdi dönerci. Ricam şu; NİKSAR YAĞIBASAN MEDRESESİ eskisi gibi bir MÜZE’ye dönüştürülsün. Ve öğrenci yetiştirilen ilk medrese NE HÂLDE? Düğün-dernek mekânına dönüştürülmüş; kafe, büfe ve dönerciler üşüşmüş. Hem de daha önce bir Şehir Müzesi iken. Odalarına Niksar kültürüne hizmet etmiş bazı kişilerin isimleri verilmişti. Dâvûd-i Kayserî’nin “el-İkmâl fi ilm el-hendese” adlı eserini istinsah ettiği medrese ki, bu eser Mimar Sinan’ın Enderun’da tedris edilen, 1773’te kurulan Mühendishanelerde okutulan bir eser. Kısaca Anadolu’da matematik ve matematik bilimlerinin okutulduğu, eserlerin istinsah edildiği ilk Osmanlı Medresesi İznik Medresesi müderrislerinden Davud Kayserî’nin İbn Sertâk’tan matematik ve felsefe ilimleri okuduğu medrese. Anadolu’da kurulan ilk medreselerimizden. Türk matematikçi Merağa matematik-astronomi okulu mensubu Muhammed b. Sertâk b. Çoban b. Şirkîr b. Muhammed b. Saltuk el-Merâğî’nin matematik, matematik bilimler ve diğer hikemî ilimleri okuttuğu medrese. Tokat Nizâmeddin Yağıbasan Medresesinin; siyasi, mülkî, idari, beledî, ilmî vb. desteklerle müze olarak kurulmak üzere”
Tokat ve Niksar'da yaptırılan medrese aynı özellikleri taşıyor
Niksar’da bulunan Yağıbasan Medresesi ise Tokat’taki medrese gibi kapalı avlulu medreseler planında ve yaklaşık 11 metre çapında bir kubbeyle örtülüdür. Bir bölümü Niksar Kalesi’nin duvarlarına yaslanan medresenin doğu ve kuzeyinde iki eyvan, batısında beşik tonozlu küçük mekânlar vardır. Her iki medrese de yalın ve süslemesiz örneklerdir. Niksar Kalesi içerisinde yer alan ve kitabesindeki bilgilere göre Danişmendli Emiri Nizamettin Yağıbasan tarafından 1157-1158 yıllarında yaptırılan Yağıbasan Medresesi yüzyıllardır ayakta duruyor. Moloz taştan yapılan, kapalı avlulu, revaksız ve iki eyvanlı plana sahip Yağıbasan Medresesi, Niksar Kalesi'nin duvarları ile bütünleşiyor. Çeşitli dönemlerde restorasyondan geçirilen medrese, farklı mimari özellikleriyle dikkat çekiyor.
Tokat'ta bulunan Yağıbasan Medresesi müze oldu
Danişmentliler döneminde Sulu Sokak bölgesinde Nizameddin Yağıbasan tarafından İlk Türk-İslam Bilim Üniversitesi olarak yaptırılan, gök bilimi ve tıp eğitimi verilen medrese turizme kazandırıldı. Tokat Belediyesi tarafından 2019 yılında medresenin Türk, İslam ve Bilim Müzesi olması için başlatılan çalışmalar tamamlandı. Geçtiğimiz yıl törenle müzenin açılışı yapıldı. Niksar'da bulunan Medresenin de müzeye dönüştürülerek işlev kazandırılması bekleniyor.
