Türkiye’de üniversite mezunu sayısı her geçen yıl artıyor. 2016’dan bu yana yüzde 12’nin üzerinde bir artış kaydedilmiş olsa da istihdamdaki eksiklikler ve cinsiyet eşitsizliği öne çıkıyor. OECD ortalamasına yaklaşan yükseköğretim mezunu oranlarına rağmen, istihdamda hem genel hem de cinsiyet bazlı derin farklılıklar mevcut.
Yükseköğretim Mezunları ve İstihdam Problemi
2023 itibariyle Türkiye’de 25-34 yaş aralığındaki yükseköğretim mezunlarının oranı yüzde 42.7’ye ulaştı. Bu oran, OECD ortalaması olan yüzde 47.4 ile aradaki makası kapatmakta. Ancak her 4 üniversite mezunundan biri iş bulamıyor. OECD ortalamasında ise bu oran sadece 10 kişide 1.
Eğitim Seviyesine Göre İstihdam Oranları
Türkiye’de eğitim seviyesi arttıkça istihdam oranları da artıyor, ancak OECD ortalamalarına göre hala gerideyiz. Örneğin:
Lise mezunları: Türkiye’de yüzde 62.4, OECD’de yüzde 77.2
Ön lisans mezunları: Türkiye’de yüzde 65.6, OECD’de yüzde 81.9
Lisans mezunları: Türkiye’de yüzde 76.4, OECD’de yüzde 86
Tüm eğitim seviyeleri dikkate alındığında Türkiye ile OECD arasında yüzde 18.5’lik bir istihdam farkı bulunuyor.
Cinsiyet Eşitsizliği ve Kadınların Durumu
Türkiye’de cinsiyet bazlı istihdam farklılıkları çarpıcı boyutlarda. OECD ortalamasında lise mezunu erkeklerle kadınlar arasındaki istihdam farkı yüzde 14.9 iken, Türkiye’de bu oran yüzde 48’e kadar çıkıyor. Üniversite mezunlarında ise erkeklerin istihdam oranı kadınların yüzde 25 üzerinde.
NEET Oranları (Ne Eğitimde Ne İstihdamda Olan Gençler)
18-24 yaş aralığındaki NEET oranında Türkiye, OECD’de en yüksek orana sahip. Türkiye’de NEET oranı yüzde 31.1 iken OECD ortalaması yüzde 13.7. Kadınlar arasında bu oran yüzde 41.4, erkeklerde ise yüzde 21.4. İzlanda’da NEET oranı yüzde 4.7’ye kadar düşüyor.
Okullaşma ve Eğitim Finansmanı
Türkiye, 3-5 yaş aralığında okullaşma oranında OECD’de en son sırada. Bu oran Türkiye’de yüzde 47.9, OECD ortalaması ise yüzde 82.5. Eğitim finansmanında da çarpıcı farklılıklar bulunuyor:
Okul öncesi: Türkiye’de öğrenci başı 3.930 dolar, OECD’de 11.735 dolar.
İlkokul: Türkiye’de 4.038 dolar, OECD’de 11.902 dolar.
Lise: Türkiye’de 4.401 dolar, OECD’de 13.719 dolar.
6-15 yaş aralığında toplam harcama, Türkiye’de OECD ortalamasının çok altında. Türkiye’de bu dönemdeki toplam harcama 41 bin 731 dolar iken, OECD ortalaması 125 bin 717 dolar. Norveç’te ise bu oran 180 bin 367 dolar.
Sonuç: Eğitimde ve İstihdamda Ciddi Reformlara İhtiyaç Var
Türkiye, OECD ülkeleri arasında eğitim ve istihdam alanında önemli farklılıklar yaşıyor. Yükseköğretim oranlarındaki artış umut verici olsa da, cinsiyet eşitsizliği, NEET oranları ve düşük kamu finansmanı gibi sorunlar kalıcı bir çözüm gerektiriyor.
