İkinci Tarım Şurası 29 Kasım–1 Aralık 2004 tarihleri arasında tarımla ilgili kamu kuruluşlarının, üniversitelerin, valiliklerin, yerel yönetimlerin, özel sektörün ve üretici ve meslek örgütlerinin ve diğer sivil toplum kuruluşlarının geniş katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Şura’nın amacı ise; “Türkiye AB’ye üyelik statüsü kazandığında, temel fonksiyon anlamında rekabet gücü yüksek ve sürdürülebilir üretim yapısına sahip bir tarım sektörünün oluşturulması”, olarak belirlenmişti.

2019 yılının ikinci yarısında Üçüncü Şura’nın gündeme gelmesiyle birlikte “2. Şura’da alınan kararların hayata geçip geçmediği üzerine tartışmalar yapıldı, bir bakıma tartışma konusu haline getirildi. Hatta 2. Şura kararları hayata geçmedi ki, 3. şura başarılı olsun!” diye bilinçli veya bilinçsiz heves(motivasyon) düşürücü yanlış bilgi paylaşımlar epeyce gündemde yer aldı. Özellikle konuya hakim olmayanlar ya da sığ bilgiyle ahkam keserek tarıma romantik pencereden bakanlar “2’nci Şurada alınan kararlar bilgi kirliliğine yol açacak şekilde konuyu gündemde tutmaya gayret gösterdiler.

Tabii konuyu bilenler için durumun öyle olmadığı açıktı ve fakat bu düşüncelere sahip olanların görüşleri hep olduğu gibi kamuoyuyla buluşmada etkisiz kaldı.

İkinci Tarım Şurası Süreci

Belirtmek gerekir ki; üçüncü şuradan 15 yıl önce gerçekleştirilen 2’nci Tarım Şurası’na yardımcı doçent kadrosundayken katılmıştım ve Şura’da 11 komisyondan biri olan “Tarımsal Öğretim, Çiftçi Eğitimi ve Yayım, Ar-Ge ” başlıklı komisyonun başkanlığını 10 ay kadar bir süreyle yürütmüş ve şura ile ilgili tüm süreci, kullanılan yöntemi ve yaklaşımı takip etmiştim.

Şura sürecinde tüm gruplar ve katkı veren paydaşlar özverili çalışmalar yapmış ve sağlıklı tartışma ortamlarında elde edilebilecek veriler ortaya konulmuştur

O dönemde Tarım Bakanı olan Prof.Dr. Sami Güçlü ise şurayı bir akademisyen gibi sahiplenmiş ve bir bakandan ziyade çeşitli oturumlara katılarak şuraya verdiği önemi fiilen de göstermişti. Hatta bir oturum sırasında komisyonumuza katılmış ve şahımıza hitaben “Sizin komisyonun şu ana kadar ortaya koyduğu temel çıktılar neler oldu, ne öneriyorsunuz?” şeklinde bir soru yöneltmişti. Bunun üzerine cevaben “Tarımsal üretimde uygun/doğru girdi kullanımı önemli bir verimlilik artırıcı etken ve Tarım Bakanlığı çeşitli desteklerle maliyeti düşürücü önlemler kapsamında üreticiye destek sunuyor. Ancak tarımda kullanılan araştırma bulgularına dayanan bilgi ise yine çok önemli bir verimlilik arttırıcı ve/veya maliyeti düşürücü işleve sahiptir. Ancak bir girdi olarak tarım üreticilerine yönelik sunulan kamu yayımı dışında, özel ve üretici örgütlerinin sunduğu veya sunacağı tarım danışmanlığı hizmetinin de desteklenmesi gerekli görülmektedir. Dolayısıyla tarımsal yayım ve tarım danışmanlığı hizmetlerinin de desteklenmesi gerektiği konusunda ortak görüş oluşturmuş bulunuyoruz…” şeklinde görüş ifade etmiştim.

Yazının ilerleyen bölümlerinde daha geniş olarak yer verielecek olsa da, burada konuyla somut bir veri olarak; 2004 yılında gerçekleştirilen Şura’dan bir yıl sonra 18 Nisan 2006 tarihinde “tarım sektörünün ve kırsal alanın, kalkınma plân ve stratejileri doğrultusunda geliştirilmesi ve desteklenmesi için gerekli politikaların tespit edilmesi ve düzenlemelerin yapılmasını amaç edinen “Tarım Kanunu”nun çıkarılmıştır. Hemen sonrasında ise, Tarım Kanunu’na dayanarak 8 Eylül 2006 tarihinde “tarımsal bilginin bir girdi olarak değerlendirildiği ve tarım danışmanlığının kurumsallaşmasına yönelik ilk uygulamanın “Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmelik” çıkarılmış ve özellikle ilk dönemde oldukça başarılı işler gerçekleştirilmiştir.

Dolayısıyla ikinci şura kapsamında alınan kararlar çerçevesinde; gerek mevzuat altyapısı ve gerekse yapısal sorunlara yönelik önemli ve somut uygulamaların hayata geçirildiğini bir sürecin yaşandığını söylemek mümkündür.

Şura Kararları ve Tartışma

İkinci Tarım Şurası’nda alınan çok sayıdaki karardan 36 tanesi sonuç bildirgesinde yer almış ve bunlar kamuoyuyla paylaşılmıştı. Bunlar arasında 28. Madde dışındaki tüm maddeler farklı öncelik ve ağırlıklara sahip olsalar da önemlidir. Buna göre şura sonrasında bazı maddelerle ilgili önemli gelişmeler elde edilmiş ve somut sonuçlar elde edilmiştir. Buna karşın halen üzerinde durulması gereken konular yer almaktadır. Şimdi söze konu kararlara şöyle bir bakalım sonrasında ise sizlerin de görüşlerini alarak somut gelişmeler üzerinde duralım:

1.Doğal kaynakların envanterinin çıkarılması
2. Doğal kaynakların erozyon, kirlenme ve yanlış kullanımı önleyici tedbirlerin alınması
3. Gen kaynakları ve biyolojik çeşitliliğin korunması
4. Mera ıslah çalışmalarının tamamlanması
5. “Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu”nun çıkarılması
6. Arazi kullanım planlarına uygun olarak mutlak tarım arazilerinin korunması
7. Basınçlı sulamanın yaygınlaştırılması
8. Toplulaştırma çalışmalarının hızlandırılması
9. Tarım Havzalarının oluşturulması
10. İşletme ölçeklerinin optimum düzeye getirilmesi
11. Tarım-sanayi-pazar entegrasyonunun sağlanması
12. Yüksek kaliteli tohumluk, fide ve fidan ihtiyacının öncelikle yurt içi üretimle karşılanması ve kullanımının teşvik edilmesi
13. Sözleşmeli üretimin geliştirilmesi
14. Sürdürülebilir üretim teknikleri ve biyolojik mücadele yöntemlerinin yaygınlaştırılması
15. Et, süt ve su ürünlerinin kalite standartlarının belirlenmesi ve bu standartlara uygun üretiminin sağlanması
16. İhtisas işletmelerinin özendirilmesi
17. Hayvan sağlığı ve refahı için gerekli mevzuat düzenlemesinin yapılması, gelecek 10 yıl içerisinde hayvan hastalıkları ile ilgili kontrol ve eradikasyon programlarının tamamlanması
18. Çiftlikten-sofraya gıda zincirinin incelenerek gıda güvenliğini sağlayacak mevzuat düzenlemesi ile uygulama yöntemlerinin belirlenmesi
19. e-tarım ticaretinin geliştirilmesi
20. Tarımsal desteklerin, tarımının yapısal problemlerinin çözümüne katkıda bulunacak şekilde düzenlenmesi
21. Doğrudan gelir desteğinin tarımsal destekler içindeki payının azaltılarak sadece seçilen belli ürünlerde çok amaçlı olarak uygulanması
22. DTÖ kuralları çerçevesinde prim ödemelerinin maksimum düzeyde uygulanması ve gerektiğinde Fark Ödeme Sistemine dönüştürülmesi
23. Hayvancılık desteklerinin artırılması ve sürekliliğinin sağlanması
24. Uzun dönemde, örgütlü, ekonomik, büyüklükte ve ileri teknolojiyi kullanan hayvancılık işletmelerinin oluşturulması
25. Tarımsal desteklerin GSMH içerisindeki payının iki yıl içerisinde %2’ye yükseltilmesi ve daha sonra artırılması
26. Tarım ürünleri sigortalarının ülke genelinde yaygınlaştırılması ve mal sigortalarının yanı sıra can sigortalarının da geliştirilmesi
27. Kırsal alanda yaşayanların girişimcilik yeteneklerinin artırılması
28. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının yüklendiği yeni fonksiyonlar göz önüne alınarak yeniden adlandırılması
29. Bakanlığa bağlı olarak “Kırsal Kalkınma Genel Müdürlüğü” nün kurulması,
30. Ulusal programda öngörüldüğü gibi, Bakanlık tarafından AB ölçütlerini dikkate alarak “Kırsal Kalkınma Stratejisinin” hazırlanması
31. İlk öğretim müfredatına “Tarım” dersinin konulmasının sağlanması
32. Tarımsal öğretim ve araştırma alanında üniversite – bakanlık – özel sektör – sivil toplum örgütleri arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi
33. Üretici örgütlenmesinin dağınık yapısının önlenmesi amacı ile kooperatiflerin bir ulusal birlik altında toplanması
34. AB Ortak Tarım Politikalarının gerektiği “Ödeme Kurumu” başta olmak üzere gerekli tüm idari yapıların tamamlanması
35. AB ile müzakere sürecine hazırlık amacı ile Bakanlığın uzman kadrosunun güçlendirilmesi
36. Dünya Ticaret Örgütü Doha müzakerelerine aktif katılım sağlanması ve hassas ve özel ürünler ile gıda güvenliği açısından önem taşıyan ürünlerimizin etkilenmesi önlenmelidir.

Tarım şuraları konusunu ele alan bu yazımızın sonunda siz değerli okuyuculardan, yukarıda sıralanan 36 madde ile ilgili somut gelişmeler ve değişimler konusunda olumlu ya da olumsuz yöndeki görüşlerinizi “yaşadığınız şehri, mesleğinizi ve yaşınızı” da belirterek bizimle paylaşmanızı bekliyorum. Yazının bir sonraki bölümünde yapacağım değerlendirmelerimde sizden gelen görüşlere de yer vermek istiyorum.

Kaynaklar

Özçatalbaş, O., 2004. II. Tarım Şurası Çalışma Belgesi, IX Komisyon, Tarımsal Öğretim-Eğitim, Yayım ve Araştırma-Geliştirme. Erişim:02.02.2020. https://www.researchgate.net/publication/251814548_II_Tarim_Surasi_Calisma_Belgesi_IX_Komisyon_Tarimsal_Ogretim-Egitim_Yayim_ve_Arastirma-Gelistirme veya https://www.academia.edu/23377766/II._Tar%C4%B1m_%C5%9Euras%C4%B1_%C3%87al%C4%B1%C5%9Fma_Belgesi_IX_Komisyon_Tar%C4%B1msal_%C3%96%C4%9Fretim-E%C4%9Fitim_Yay%C4%B1m_ve_Ara%C5%9Ft%C4%B1rma-Geli%C5%9Ftirme

Resmi Gazete, 2006. Tarım Kanunu. (Kanun No.5488 Kabul Tarihi : 18/4/2006). Erişim:02.02.2020 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/04/20060425-1.htm

TÜRKTOB, 2004. II.Tarım Şurası Sonuç Bildirgesi, Türkiye Tohumcular Birliği. Erişim:02.02.2020. https://www.turktob.org.tr/uploads/plugo/TARIM%20%C5%9EURASI/II.%20TARIM%20%C5%9EURASI%20-%20Sonu%C3%A7%20Bildirgesi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1.pdf