Polikistik Over Sendromu (PCOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. Genellikle adet düzensizliği, yumurtlama problemleri, insülin direnci, kilo artışı ve tüylenme gibi belirtilerle kendini gösterir. Son yıllarda PCOS vakalarının artışı, bu sendromun altında yatan nedenleri ve beslenmenin rolünü daha yakından incelemeyi gerektirmektedir.
PCOS Neden Yaygınlaşıyor?
PCOS’un artış göstermesinde birçok faktör rol oynamaktadır:
Yaşam Tarzı ve Beslenme: Fast food tüketimi, yüksek şekerli ve işlenmiş gıdaların yaygınlaşması, insülin direncini artırarak PCOS’un gelişimini tetikleyebilir.
Hareketsiz Yaşam: Fiziksel aktivitenin azalması, metabolizma hızının düşmesine ve kilo artışına neden olabilir, bu da hormonal dengesizlikleri şiddetlendirebilir.
Çevresel Faktörler: Endokrin bozucular (plastikler, tarım ilaçları, katkı maddeleri gibi) hormonal sistemi olumsuz etkileyerek PCOS riskini artırabilir.
Genetik Yatkınlık: Ailede PCOS öyküsü olan bireylerde risk daha yüksek olabilir. Genetik faktörler insülin direnci ve hormonal bozukluklarla ilişkili olabilir.
PCOS İçin Hangi Doktora Gidilmeli?
PCOS tanısı ve yönetimi için birden fazla sağlık uzmanının desteğine ihtiyaç duyulabilir:
Kadın Doğum Uzmanı (Jinekolog): Yumurtlama düzensizlikleri ve ultrason incelemesi için başvurulmalıdır.
Endokrin Doktoru: Hormon seviyelerinin değerlendirilmesi ve metabolik sendrom riskinin belirlenmesi için önemlidir.
Diyetisyen: Kilo yönetimi, insülin direnci ve hormon dengesini destekleyen beslenme planlarının oluşturulması için gereklidir.
PCOS Tanısı İçin Hangi Testler Yaptırılmalı?
PCOS teşhisi için klinik belirtilerle birlikte bazı laboratuvar testleri de gereklidir:
Hormon Testleri:
LH (Luteinize edici hormon)
FSH (Folikül uyarıcı hormon)
Testosteron
DHEA-S
Prolaktin
İnsülin ve Şeker Testleri:
Açlık insülin seviyesi
Açlık glikoz seviyesi
HOMA-IR (İnsülin direnci testi)
Ultrasonografi: Yumurtalıkların ultrason ile değerlendirilmesi, polikistik görünüm olup olmadığının tespit edilmesi için gereklidir.
PCOS Geçer Mi?
PCOS kronik bir durumdur ancak doğru beslenme, yaşam tarzı değişiklikleri ve medikal tedavilerle semptomları büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. PCOS’un tamamen ortadan kalkması mümkün olmayabilir ancak hormonal dengenin sağlanmasıyla doğurganlık artabilir, kilo yönetimi sağlanabilir ve metabolik sorunlar önlenebilir.
Beslenme PCOS İçin Neden Önemli?
Beslenme, PCOS yönetiminde en kritik faktörlerden biridir. İnsülin direncinin düşürülmesi, inflamasyonun azaltılması ve hormonal denge sağlanması için doğru besinlerin seçilmesi gerekmektedir.
PCOS Dostu Beslenme Önerileri:
Düşük Glisemik İndeksli (GI) Besinler Tercih Edin
Tam tahıllar, baklagiller, sebzeler ve kuruyemişler kan şekerini dengeler.
Rafine karbonhidratlardan (beyaz ekmek, beyaz un, şekerli gıdalar) kaçınılmalıdır.
Protein ve Sağlıklı Yağlar Tüketin
Balık, yumurta, organik tavuk, baklagiller ve badem, ceviz gibi sağlıklı yağlar tercih edilmelidir.
Trans yağlar ve işlenmiş yağlardan uzak durulmalıdır.
Şeker ve Rafine Karbonhidratları Azaltın
Tatlandırılmış içecekler, şekerli atıştırmalıklar ve işlenmiş gıdalar insülin direncini artırabilir.
Doğal tatlandırıcılar (stevia, hurma, bal) ölçülü tüketilebilir.
Lif Tüketimini Artırın
Lif, bağırsak sağlığını iyileştirir ve insülin seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olur.
Sebzeler, tam tahıllar ve meyveler lif açısından zengindir.
Düzenli Öğünler Tüketin
Uzun süre aç kalmak kan şekerini olumsuz etkileyebilir.
Günlük beslenme düzeni planlanmalı ve öğün atlanmamalıdır.
Süt Ürünleri ve Gluten Hassasiyetine Dikkat Edin
Bazı çalışmalara göre, süt ürünleri ve gluten bazı PCOS hastalarında inflamasyonu artırabilir. Ancak bu kişisel farklılık gösterebilir.
Antioksidan Zengini Besinler Tüketin
Yeşil çay, zerdeçal, zencefil gibi antioksidanlar inflamasyonu azaltarak hormon dengesini destekler.
Örnek Bir PCOS Dostu Günlük Menü
Kahvaltı:
Tam tahıllı ekmek üzerine avokado ve haşlanmış yumurta
Şekersiz bitki çayı veya yeşil çay
Ara Öğün:
Çiğ badem, ceviz ve fındık karışımı
1 küçük porsiyon mevsim meyvesi (düşük glisemik indeksli, örneğin yeşil elma)
Öğle Yemeği:
Izgara somon veya tavuk
Zeytinyağlı sebze yemeği (brokoli, ıspanak, kabak gibi)
Bulgur veya kinoa
Ara Öğün:
Şekersiz probiyotik yoğurt ve öğütülmüş keten tohumu
Akşam Yemeği:
Zeytinyağlı mercimek çorbası
Izgara sebzeler ve zeytinyağlı salata
Gece Ara Öğün:
Papatya çayı ve birkaç adet çiğ badem
DİYETİSYEN ZİŞAN KÖŞK
